عود

کلاس آموزش عود- آموزشگاه موسیقی پژواک

عود یک ساز اسطوره‌ای است که ریشه در دوران باستان دارد. این ساز که در زبان فارسی، بربط نامیده می‌شود، دارای پیشینه‌ای قدیمی است و در طول تاریخ خاورمیانه، همواره علاقه‌مندان زیادی داشته است. عود امروز در موسیقی غربی و آفریقایی وارد شده و دیگر فقط مختص ایران و خاورمیانه نیست. اما کماکان بربط یا عود یکی از محبوب‌ترین سازهای شرق مدیترانه و خاورمیانه است.

تاریخچه ساز عود

عود سازی قدیمی است که براساس نگاره‌های باستانی، بسیاری ریشه آن را در کشور هند جستجو کرده‌اند. در ایران، تاریخ این ساز به دوران ساسانیان بازمی‌گردد و از زمان اسلام عود به کشورهای عربی راه پیدا کرد. تا پیش از رسیدن این ساز به کشورهای عربی، بربط نامی بود که بر این زیبای خوش‌صدا گذاشته شده بود. عود در واقع نام عربی این ساز است به معنای چوب. اعراب به دلیل ساختار چوبی بدنه این ساز، به آن نام عود داده‌اند. در سال ۷۱۱ بعد از میلاد مسیح، بربط به دربار آندلس در اسپانیا رسید و از آن پس اروپا هم این ساز را شناخت.

 

معرفی ساز عود

عود یک ساز زهی و مضرابی است که وزنی کم و صدایی بم دارد. ساز بربط براساس اینکه در کدام کشور ساخته شود، کمی تفاوت ساختاری دارد. در ترکیه، کاسه ساز کمی کوچکتر و در کشورهای عربی این کاسه کمی بزرگتر از اندازه آن در ایران است. عود از اجزای مختلفی تشکیل شده است. یک کاسه گلابی‌شکل بزرگ به نام کاسه طنینی، بیشترین قسمت این ساز را تشکیل می‌دهد. کاسه طنینی از ترک‌های چوب که به‌هم پیوسته شده‌اند تشکیل شده که از بالا به دسته منتهی می‌شود. یک صفحه چوبی روی کاسه طنینی قرار گرفته که معمولا از چوب درخت کاج یا آبنوس ساخته می‌شود. دلیل انتخاب این چوب‌ها این است که صدای بهتری تولید می‌کنند. روی این صفحه یک دایره بزرگ در قسمت وسط دیده می‌شود که دارای یک صفحه مشبک از جنس استخوان است. دو دایره کوچک در طرفین آن از همین جنس قرار دارد. این دایره‌ها برای خروج صدا تعبیه شده‌اند. پایین این دو دایره کوچک، یک قطعه چوب باریک ۱۰ سانتی‌متری قرار گرفته که خرک نامیده می‌شود. روی خرک شیارهای باریکی قرار دارد که وترها از روی آن رد می‌شوند. در پنج قسمت از این صفحه هم پل‌های افقی قرار گرفته که مانع از تغییر شکل صفحه رویی شوند. دسته عود،  نسبت به کاسه طنینی، طول کمتری دارد. در بالای این دسته یک بخش جعبه مانند به‌نام سرپنجه قرار گرفته که گوشی‌ها در آن جای گرفته‌اند. عود دارای ۱۰ گوشی است که در دو طرف دسته قرار گرفته‌اند. این گوشی‌ها چوبی هستند و وترها به آن‌ها متصلند و در واقع وسیله کوک این وترها هستند. بین دسته و سرپنجه یک چوب باریک برای گذشتن وترها از آن قرار دارد که شیطانک نامیده می‌شود. عود دارای ۱۰ وتر است یا سیم است. این سیم‌ها از جنس نایلون، روده گوسفند یا ابریشم هستند و به‌صورت جفتی روی بدنه ساز قرار گرفته‌اند. نوازنده عود یک مضراب پلاستیکی هم دارد که با آن روی وترها زخمه می‌زند. مضراب را گاهی با شاه‌پر پرندگان می‌سازند.

انواع ساز عود

گفتیم که عود حالا دیگر فقط مختص خاورمیانه نیست و کشورهای زیادی آن را می‌سازند. بر این اساس هریک از این کشورها، به تناسب مکتب موسیقیایی خود، تغییراتی در فرم و ساختار این ساز داده است.

عود سوری: این عود که در کشور سوریه ساخته می‌شود، نسبت به دیگر مدل‌ها دسته‌ای بلندتر دارد و گام‌های آن نیز کمتر است.

عود عراقی یا منیر بشیر: عودهای عراقی ظاهری شبیه به عودهای سوری دارند اما صدایی که از این ساز شنیده می‌شود بسیار شبیه به صدای گیتار است.

عود مصری: دسته و گردن عود مصری کاملا شبیه به عود سوری و عراقی است اما بدنه آن نسبت به آن مدل‌ها، کمی گلابی‌ شکل‌تر است. عودهای مصری تزیینات زیادی دارند و صدایی متفاوت‌تر از دیگر عودها تولید می‌کنند.

 

عود ترکی یا یونانی:  این عود در یونان توسط نوازندگان قدیمی موسیقی یونانی ساخته شده  و در آن زمان به زبان یونانی "اوتی" نامیده می‌شد. این عود گردنی کوتاه‌تر از عودهای سوری و مصری دارد و از نظر ابعاد کلی هم نسبت به دیگر عودها ابعاد کوچک‌تری دارد. این عود صدایی واضح‌تر نسبت به دیگر عودها دارد و با آن می‌توان گام‌های بالاتری را نواخت. عود ترکیه هم کاملا شبیه به عود یونان است.

عود ایرانی: این ساز که در ایران با نام بربط شناخته می‌شود دارای ابعادی کوچک‌تر از ساز عربی است. صدای این ساز در گام‌های بالاتر است و کوک متفاوتی هم دارد. شاید بتوان گفت که عودهای ایرانی تا حد زیادی به عودهای ترکی شباهت دارند.

عودهای قدیمی: این عودها عمدتا در شمال آفریقا ساخته می‌شدند و البته این روزها دیگر اثری از آن‌ها وجود ندارد. در واقع این عود را می‌توان نمونه باستانی ساز به‌حساب آورد.

عود الکتریکی: این ساز را ابراهیم سوکار، سازنده مشهور سوری ساخته که بهترین عودهای جهان را می‌سازد. این عود برقی از جنس چوب راش ساخته شده و صدای آن کاملا شبیه به عود سنتی است. از این ساز در تمامی سبک‌های موسیقی از جاز و راک تا فولکلور شرقی می‌توان استفاده کرد. عود برقی در مصر هم ساخته شده اما عودی که در سوریه ساخته شده ارزش دیگری دارد. عود الکتریکی همان محبوبیتی را در موسیقی جهان عرب دارد که گیتار برقی در موسیقی غربی به‌دست آورده است. عود برقی به جز چوب راش، با چوب ماهون هندوراس هم ساخته می‌شود و طراحی و سبک ساخت آن، تصویری از یک اثر هنری را به تصویر می‌کشد.

نحوه نواختن عود

عود سازی است که به‌صورت افقی در دست گرفته می‌شود. کاسه طنینی روی ران قرار گرفته و با دست چپ دسته آن نگه داشته می‌شود. تارها یا وترهای این ساز پنج جفت هستند که به‌ترتیب از راست به چپ نت‌های دو، سل، ر، لا و سل را می‌نوازند. تمامی پرده و نیم‌پرده‌ها در ساز بربط روی دسته گرفته می‌شوند. برای نواختن عود باید قبل از تمرین یا اجرا آن را کوک کرد. این کار با کمک تیونر الکترونیکی انجام می‌شود که البته نوازندگان حرفه‌ای بدون نیاز به این وسیله، با کمک گوش خود، ساز را کوک می‌کنند. نوازندگان بسیاری در سراسر دنیا این ساز را به زیبایی می‌نوازند. در ایران مشهورترین عود نوازان عبدالوهاب شهیدی، محمود رحمانی‌پور، حسین بهروزی، حسن منوچهری و منصور نریمان هستند. در دنیا هم انور ابراهیم و رباط سنباطی از مشهورترین عودنوازان به شمار می‌آیند.

یادگیری ساز عود

برای یادگیری هر سازی، باید پیش از هر چیز به دنبال علاقه و دلیل یادگیری آن ساز بود. بهتر است قبل از انتخاب ساز، ابتدا در مورد تاریخچه، ساختار، سبک ساز و نمونه‌هایی از نواختن آن‌را بررسی کرده و سپس برای آموزش اقدام کرد. بهترین سن برای یادگیری ساز عود، زمان کودکی است. با این‌حال در هر سنی می‌توان نواختن این ساز را یاد گرفت. برای یادگیری این ساز باید در قدم اول یک ساز مناسب، استاندارد و باکیفیت تهیه کرد. بعد از تهیه ساز نوبت به یادگیری است که باید این کار توسط اساتید مجرب و با شرکت در کلاس آموزش عود انجام شود. اصول ساز عود باید به صورت آکادمیک و حرفه‌ای آموخته شود. برای یادگیری این ساز به دو صورت می‌توان اقدام کرد.

آموزش حضوری عود

کلاس آموزش ساز عود نیازمند پیش‌زمینه خاصی نیست. کافی است گوش موسیقیایی خوبی داشته باشید. برای یادگیری عود، می‌توانید دوره‌های آموزش عود مقدماتی را در آموزشگاه‌های معتبر موسیقی شروع کرده و در مراحل اولیه کار، ضمن آشنا شدن با ساز، اصول اولیه سلفژ و نت‌خوانی را به صورت حضوری بگذرانید.

مدرس عود با آموزش ابتدایی نواختن این ساز، به هنرجو یاد می‌دهد که چگونه ملودی‌های ساده را با این ساز به زیبایی بنوازد. در کنار آن، اصول تئوری موسیقی، انواع ریتم و ملودی‌ها نیز آموزش داده خواهند شد. وقتی هنرجو تمامی مراحل مقدماتی را گذراند باید به سراغ دوره‌های آموزش عود پیشرفته برود. در این دوره‌ها در مورد سبک‌های مختلف نواختن عود، دستگاه‌های مختلف موسیقی و نحوه اجرای عود در این دستگاه‌ها آموزش داده خواهد شد و هنرجو از یک نوازنده مبتدی به یک نوازنده ماهر تبدیل خواهد شد.

آموزش آنلاین عود

با اینکه آموزش موسیقی به‌صورت حضوری کیفیتی بسیار خوب و بازدهی عالی دارد، اما این روزها آموزش آنلاین سازهای موسیقی هم طرفداران زیادی با به خود اختصاص داده است. یادگیری آنلاین موسیقی مزایای زیادی دارد. برای یاد‌گیری عود می‌توان به‌صورت آنلاین نیز اقدام کرد. آموزشگاه پژواک در منطقه زعفرانیه تهران، دوره‌های مختلف آموزش عود آنلاین را برای علاقه‌مندان در سراسر کشور برگزار کرده است. آموزش آنلاین ساز این مزیت را دارد که هنرجو می‌تواند زمان آموزش خود را انتخاب کرده و ساعت کلاس را با ساعات کارهای دیگر خود در هر زمان از شبانه روز هماهنگ کند. مزیت دیگر این است که در آموزش آنلاین، هنرجو از شهرهای دیگر ایران نیز می‌تواند با اساتید بزرگی که کلاس‌های آن‌ها در تهران برگزار می‌شود، دوره‌های آموزشی را بردارند. دوره‌های آنلاین آموزشگاه پژواک با در اختیار داشتن اساتید مجرب در آموزش عود، و با فیلم‌برداری بسیار خوب، شرایط استانداردی را برای یادگیری این ساز فراهم کرده است. استاد در تمامی مراحل آموزش، آماده پاسخ‌گویی به سوالات هنرجو خواهد بود.

 

 هزینه آموزش عود

آموزشگاه‌های موسیقی کلاس‌های آموزش عود را به صورت آنلاین و حضوری برگزار می‌کنند. یکی از مزایای آموزش آنلاین عود، مقرون‌ به‌صرفه بودن آن است و البته که این کلاس به‌صورت خصوصی برگزار خواهد شد. اما دوره‌های حضوری هم به‌صورت خصوصی و هم گروهی برگزار می‌شود که طبیعتا هزینه کلاس خصوصی بالاتر از دوره‌های گروهی خواهد بود.