قیچک

آموزش قیچک در آموزشگاه پژواک؛ بهترین آموزشگاه موسیقی شمال تهران

در طول تاریخ، سازهای بسیار زیادی اختراع شده‌اند که هر کدام در فرهنگ و تمدن مردمان همان سرزمین باقی مانده است. بسیاری از این سازها در طول زمان از خاستگاه خود خارج شده و به دیگر کشورها رفته و در این جابه‌جایی، گاه تغییراتی را هم در ساختار و فرم خود تجربه کرده‌اند. در کنار این سازهای قدیمی و با رشد روزافزون فناوری، سازهای جدید هم هر از گاهی از جایی از دنیا سربر می‌آورند تا دنیای موسیقی را رنگین‌تر کنند. قیچک یکی از این سازهای نسبتا جدید است. سازی که از ایران به دنیا معرفی شده است.

تاریخچه قیچک

پیش از اینکه به سراغ آموزش قیچک بروید خوب است مقداری در مورد تاریخچه این ساز بدانید. قیچک یا غیژک سازی زهی است که از نواحی جنوب شرقی ایران می‌آید. مردمان استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان در حدود نیم قرن پیش، ابتدا این ساز را معرفی کردند. بر طبق عقاید مردم این سرزمین‌ها، نواختن قیچک برای درمان بعضی بیماری‌ها رایج بود. مردم این مناطق قیچک را در مراسم شادی خود می‌نواختند. با اینکه صدای این ساز، حزن خاصی دارد، اما نواختن آن در مراسم عروسی و ختنه‌سوران، آن را تبدیل به یک ساز شاد در این مناطق کرده است. بعدها قیچک راهش را به سمت افغانستان باز کرد و به تدریج وارد موسیقی سنتی نواحی مختلف این کشور شد. مردم بلخ، کندز و بغلان نیز این ساز را در مراسم عروسی و جشن‌های مختلف خود استفاده می‌کردند. حالا قیچک علاوه بر این‌ کشورها در پاکستان، ازبکستان و تاجیکستان هم در موسیقی سنتی، بخش قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. در ازبکستان و تاجیکستان به این ساز غونچک هم می‌گویند.

 

 

معرفی ساز قیچک و انواع آن

برای آموزش قیچک باید با ساختار این ساز هم کاملا آشنا باشید. بسیاری معتقدند که قیچک از نظر ساختاری، شباهت زیادی با کمانچه دارد. اما این موضوع شاید بیشتر به خاطر نحوه دست گرفت و نواختن این ساز باشد. در حالت کلی و با توجه به طراحی قیچک، این ساز را بیشتر می‌توان شبیه به ویولن دید. این ساز به صورت معمول در ابعادی به طول حدودا ۶۵ سانتی‌متر ساخته می‌شود. البته انواع دیگر قیچک که برای هم‌نوازی ساخته شده، کمی از این مدل معمولی آن بلندتر هستند. تمامی انواع قیچک از قسمت‌های مشابهی ساخته شده‌اند:

کاسه طنینی

اصلی‌ترین قسمت ساز، کاسه پایین آن است. این قسمت که کاسه طنینی نامیده می‌شود از جنس چوب مرغوبی ساخته می‌شود. معمولا برای ساخت آن از چوب درخت گردو یا شاه‌توت استفاده می‌کنند. کاسه طنینی فرمی دوتکه دارد. قسمت پایین آن کمی کوچک‌تر است و حالتی نیم دایره‌ای شکل دارد. روی این قسمت را معمولا با پوست گوسفند یا آهو می‌پوشانند. قسمت بالایی کمی بزرگتر است و مانند یک چتر روی قسمت پایین قرار گرفته است. این دو بخش با یک سطح منحنی شکل، از پشت به هم متصل شده‌اند. از این نظر شاید بتوان شباهت‌هایی بین قیچک و ویولون دید.

دسته

 دسته ساز هم از همان جنس کاسه طنینی و از همان چوب ساخته شده است و طول خیلی زیادی ندارد. روی دسته اثری از پرده یا دستان نیست.

سرپنجه

در بالای دسته ساز قسمت سرپنجه قرار گرفته است. روی بدنه این قسمت، گوشی‌ها قرار دارند و قسمت انتهای سرپنجه به سمت عقب کشیده شده و فرمی منحنی شکل دارد.

گوشی

روی سرپنجه چهار گوشی از جنس چوب قرار گرفته است. این گوشی‌ها شبیه میخ‌های سرپهن طراحی شده‌اند. از روی گوشی‌ها چهار سیم به سمت پایین کشیده شده است. از گوشی‌ها برای کوک کردن قیچک استفاده می‌کنند.

خرک

روی قسمت پایین کاسه طنینی یک قطعه کوچک به نام خرک قرار دارد که سیم‌ها از آن گذر می‌کنند. جنس خرک از چوب یا استخوان است و تقریبا ۲ سانتی‌متر ارتفاع دارد. خرک با دو پایه کوچک از جنس خودش روی پوستی که در این قسمت کاسه طنینی کشیده شده، محکم شده است.

شیطانک

یک قطعه چوبی باریک با عرض دسته قیچک، بین قسمت سرپنجه و دسته قرار گرفته که روی آن شیارهای کم‌عمقی قرار دارد. سیم‌ها از این شیارها رد شده و به گوشی‌ها می‌رسد.

سیم‌گیر

در قسمت پایین کاسه طنینی یک قطعه چوبی یا فلزی قرار دارد که انتهای سیم‌ها به آن رسیده و در آن‌جا گره می‌خورند.

سیم‌ها

قیچک دارای ۴ سیم فلزی است که یکی از آن‌ها دارای روکش و کمی ضخیم است. اندازه سیم‌ها تقریبا ۵۰ سانتی‌متر است.

آرشه

آرشه وسیله‌ای است که با کمک آن ساز را به صدا درمی‌آورند. آرشه یک چوب باریک است که روی آن تارهایی از جنس موی اسب قرار دارد.

انواع قیچک

گفتیم که قیچک، سازی محلی است و طبعا نوع خاص آن که در استان‌های خاص ساخته می‌شود، مدل اصلی آن است. اما با توجه به تنوعی که در موسیقی مناطق مختلف وجود دارد، و به دلیل اینکه قیچک دیگر تنها در کشور ما و در مناطق خاصی زده نمی‌شود، با کمی تغییرات، انواع مختلفی از آن ساخته شده که هر کدام استفاده متفاوتی دارند. وقتی برای آموزش قیچک اقدام به ثبت نام در کلاس قیچک در تهران یا در شهرهای دیگر می‎کنید، معمولا مدل‌های شهری آن را به شما معرفی می‌کنند نه مدل‌های محلی. در حال حاضر سه مدل قیچک در بازار وجود دارد:

قیچک سوپرانو

این قیچک تقریبا ۵۶.۵ سانتی‌متر طول دارد و برای تک‌نوازی در ارکسترها استفاده می‌شود. وسعت صدای این ساز تا ۳ اکتاو است. ویژگی خاص قیچک سوپرانو این است که از آن برای هم‌نوازی در گروه هم می‌توان استفاده کرد. پس اگر در کنار تک نوازی شما از آموزش قیچک، به دنبال هم‌نوازی هم هستید، این ساز انتخاب خوبی است.

قیچک باس

این ساز حدود ۷۰ سانتی‌متر طول دارد و نسبت به سوپرانو بزرگتر است. قیچک باس هم وسعت صدایی در حدود ۲ اکتاو دارد. اما این ساز برای تک‌نوازی مناسب نیست و تنها برای استفاده در گروه و هم‌نوازی طراحی شده است. اگر شما برای شرکت در گروه ارکستر به سراغ آموزش قیچک می‌روید، این ساز انتخاب خوبی است.

قیچک آلتو

این ساز حدود ۶۳ سانتی‌متر طول دارد و وسعت صدای آن حدود ۳ اکتاو است. این ساز نیز برای هم‌نوازی طراحی شده و در گروه‌های ارکستر برای تامین صدای بم از آن استفاده می‌شود.

قیچک محلی

در کنار این قیچک‌هایی که گفته شد، دو نوع قیچک محلی هم داریم که شهرت زیادی دارند. در کلاس آموزش قیچک در شهرها، این مدل سازها آموزش داده نمی‌شوند.

قیچک بلوچستان (سروز یا سرود)

گفتیم که خاستگاه قیچک، استان سیستان و بلوچستان است. این ساز در پاکستان به نام سارود یا سرود هم نامیده می‌شود. اما در بلوچستان ایران با همان نام قیچک یا غژک شهرت دارد. تفاوت این قیچک با آنچه که در شهرهای دیگر دیده می‌شود در تعداد سیم‌های آن است. قیچک بلوچستان دارای ۱۰ سیم است. آرشه روی ۴ سیم اصلی کشیده می‌شود و سیم‌های دیگر از ارتعاش چهار سیم اصلی می‌لرزند. به همین دلیل صدای این ساز کمی متفاوت است. مردمان این استان قیچک را در مراسم شادی خود می‌نوازند.

قیچک سیستان

قیچک سیستان شبیه به قیچک بلوچی است. اما تفاوت آن‌ها در ساختار و شکل کاسه طنینی است. قیچک سیستان کاسه طنینی کشیده‌تری دارد. این ساز هم ۱۰ سیم دارد و کمی ساده‌تر از قیچک بلوچی نواخته می‌شود. این ساز در مراسم شادی و در آوازهای این منطقه هماهنگ با دهل و قاشقک نواخته می‌شود.

 

سازندگان و نوازندگان مشهور قیچک

از معروف‌ترین سازندگان قیچک باید از استاد حسین قلمی و استاد معروف صفرزاده نام برد. این دو هنرمند، باکیفیت‌ترین قیچک‌های موجود را ساخته‌اند. معروف‌ترین قیچک نواز ایرانی مرحوم علی محمد بلوچ است که در منطقه بلوچستان نیز از بزرگان این ساز بوده است. از دیگر نوازندگان مشهور این ساز باید از استادان رحمت‌الهه بدیعی، حسین فرهادپور، اردشیر کامکار، پروین شکالور و دروین صالح نام برد که می‌توان از حضور آن‌ها در کلاس آموزش قیچک بهره برد.

نحوه نواختن ساز قیچک

در کلاس آموزش قیچک، بعد از آشنایی با این ساز، فرم دست گرفتن آن را آموزش خواهند داد. فرم قیچک شبیه به ویولن و کمانچه است. اما نحوه دست گرفتن آن شبیه به کمانچه است. برای نواختن این ساز باید به صورت چهارزانو  یا دو زانو نشسته و ساز را به حالت عمودی روی زمین و بین پاها قرار داد و آرشه را روی آن کشید. آرشه به صورت افقی روی سیم‌ها کشیده شده و با رفت و برگشت آن صدای دلنشین قیچک به گوش خواهد رسید.

کلاس حضوری و آنلاین قیچک

برای یادگیری هر سازی بهتر است در دوره‌های آموزشی آن شرکت کرد. برای آموزش قیچک در تهران، ما به شما آموزشگاه موسیقی پژواک را پیشنهاد می‌دهیم. در این آموزشگاه با بهره‌گیری از بهترین اساتید در حوزه آموزش قیچک، شما می‌توانید هم به‌صورت حضوری و هم آنلاین، مراحل مختلف نواختن این ساز را بیاموزید. با توجه به اینکه بسیاری از افراد امکان شرکت به صورت حضوری در کلاس‌ قیچک در تهران را ندارند، این موسسه اقدام به برگزاری دوره‌های آنلاین برای علاقه‌مندان در دیگر شهرهای ایران کرده است. موسسه پژواک بدون شک بهترین آموزشگاه موسیقی در منطقه زعفرانیه و شمال تهران است. اگر در هر نقطه دیگر از تهران بزرگ هستید باز هم بعد مسافت مانع یادگیری شما نخواهد بود. کافی است در دوره‌های آنلاین آموزش قیچک در این موسسه شرکت کنید.