آموزش ساز رباب آنلاین و حضوری/ آموزشگاه موسیقی پژواک
در طول زندگی بشر، موسیقی زبان بیان احساس افراد بوده است. موسیقی در تمامی دوران‌ها وسیله‌ای برای آرام ساختن روح و بیان غم و شادی انسان‌ها بوده است. به مرور انسان شروع به ساخت ابزار و آلات موسیقی کرد تا با کمک آن بتواند موسیقی را زنده نگه دارد. در تمام سال‌هایی که موسیقی به زندگی انسان‌ها رنگ داده است، سازهای مختلفی در کشورهای مختلف دنیا ساخته شده که هر کدام تاریخچه و داستانی دارند. خاورمیانه یکی از مناطقی است که خاستگاه بسیاری از سازهای دنیاست. رباب، یکی از این سازهاست که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت. رباب سازی است که در شرق و جنوب شرقی ایران نواخته می‌شود اما این ساز ریشه در کشور همسایه ما، افغانستان دارد.
تاریخچه رباب
رباب یک ساز زهی شبیه به عود است که در افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، هندوستان و ایران نواخته می‌شود اما منشا آن در افغانستان است. این ساز در مناطق روستایی این کشور به وفور دیده می‌شود. در واقع رباب ساز قوم پشتون در افغانستان بوده و بعد در تمامی این کشور رواج پیدا کرده و بعد به دیگر کشورهای اطراف رسیده است. در قرن نوزدهم، افغان‌های ساکن در ناحیه روخیلکند در شمال هندوستان، به ویژه در شهر رامپور این ساز را زیاد می‌نواختند. اما در بعضی کتاب‌های تاریخ موسیقی گفته شده که رباب از افغانستان به ایران و از کشورمان به هندوستان رفته است. منشا رباب به خانواده‌‌ای از سازهای باستانی بازمی‌گردد که سازهایی مانند رباب هندی، تار ایرانی، دانین تبتی، رباب پامیر و تونگنا نپالی در آن قرار دارند. ساز ربابی که در ایران و پاکستان وجود دارد از نظر ظاهری کمی با رباب افغانستان متفاوت است. رباب با آواهای مختلفی مانند Rabab، Rubab و روباب هم شهرت دارد. این ساز در ایران در مناطق سیستان و بلوچستان با نام، رواده، هم شهرت دارد. در متون کهن نام ، پندورا پرزاروم، هم برای رباب ایرانی استفاده شده است. این ساز در شعرهای شعرای بزرگ ایرانی مانند حافظ، سعدی، نظامی و مولانا زیاد دیده می‌شود. حضرت مولانا در یکی از ابیات خود می‌فرمایند:
رباب مشرب عشق است و مونس اصحاب که ابر را عربان نام کرده‌اند رباب..
حافظ شیرازی هم در بیتی می‌فرماید:
رباب و چنگ به بانگ بلند می‌گویند که هوش و گوش به پیغام اهل راز کنید...
در این صدها سالی که از عمر این ساز می‌گذرد، ظاهر آن به تبع تغییرات مختلف، کمی عوض شده اما ساختار اصلی آن به قدمت خویش باقی است. آن‌طور که از شواهد مشخص است اولین بار ساز رباب در قرن شانزدهم توسط فردی به نام " نتان خان" در افغانستان ساخته شد و سپس به دیگر کشورها راه پیدا کرد.
آشنایی با ساز رباب
گفتیم که رباب سازی زهی است. بدنه این ساز از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که پیش از صحبت در مورد آموزش ساز رباب، در مورد ساختار آن صحبت خواهیم کرد.
کاسه طنینی
کاسه طنینی یا بدنه ساز رباب از چوب درخت توت، گردو یا افرا ساخته شده است. کاسه طنینی از دو قسمت کاسه و سینه تشکیل شده است. کاسه در واقع قسمت بزرگ و توخالی ساز است که کمی حالت کشیده دارد. در قسمت بالای این کاسه دو حالت فرورفتگی در طرفین قرار دارد که به کاسه فرم دو تکه داده است. روی کاسه، پوست بزغاله کشیده می‌شود. سینه یک حالت جعبه مانند و توخالی است که حالتی مثلثی شکل دارد. سینه ساز رباب به طول کاسه در زیر آن کشیده شده و تا سرپنجه ساز پیش می‌رود.
دسته
برخلاف بسیاری از سازهای زهی که دسته بلندی دارند، رباب دارای یک دسته کوتاه است. این دسته فرمی هرم مانند دارد که از پایین به سینه و از بالا به سرپنجه ساز متصل است.
سرپنجه
سرپنجه رباب یک حالت جعبه مانند و توخالی با ابعاد کوچک دارد. این قسمت در بالای دسته ساز قرار دارد و گوشی‌های ساز روی آن قرار گرفته است. سرپنجه رباب کمی به سمت عقب کشیده شده و فرم جالبی به این قسمت داده است.
گوشی
در مجموع ۶ گوشی در دو طرف سرپنجه قرار گرفته است. یعنی در هر طرف ۳ گوشی. که با کمک این گوشی‌ها ساز را کوک می‌کنند.
وتر
به سیم‌های رباب، وتر گفته می‌شود. ساز رباب دارای ۶ وتر اصلی است که در دو طرف سر پنجه قرار دارند و دو به دو کوک می‌شوند. وترها پیش از این از نخ ابریشم یا روده گوسفند ساخته می‌شدند. اما امروزه از سیم‌های گیتار برای این ساز استفاده می‌شود.
سیم‌گیر
سیم‌گیرها قطعه‌های فلزی کوچکی هستندکه در انتهای کاسه ساز قرار دارند و وترها به آن بسته می‌شوند.
شیطانک
یک قطعه استخوانی باریک با ارتفاع بسیار کم و با عرضی به اندازه عرض دسته ساز، بین سرپنجه و دسته قرار دارد که شیطانک نامیده می‌شود. روی شیطانک شیارهای باریکی قرار دارد که وترها از روی آن رد می‌شوند.
خرک
خرک قطعه‌ای است که به طول ۶ سانتی‌متر از جنس چوب یا استخوان است که توسط دو پایه کوچک روی کاسه طنینی و در واقع روی پوست آن محکم شده است. روی خرک هم شیارهای باریکی قرار دارد که وترها از روی آن عبور می‌کنند.
مضراب
مضراب یک قطعه کوچک از جنس شاخ آهو یا پلاستیک است که با کمک آن به وترهای رباب ضربه می‌زنند.
انواع رباب
برای آموزش ساز رباب، باید در مورد انواع این ساز هم بدانید. سازهای رباب در سه اندازه کوچک، بزرگ و متوسط ساخته می‌شود. ساز متوسط رباب مدل متداول‌تر این ساز است که استقبال بیشتری هم از آن می‌شود. این روزها و در بازار سه مدل ساز رباب داریم:
رباب سوپرانو
رباب آلتو
رباب باس یا شاه رباب Shahrubab
با این گستردگی ساز رباب، حالا از این ساز می‌توان در ارکستر ملی هم استفاده کرد. یک نکته در مورد انواع ساز رباب، شکل کاسه این ساز است. در مناطق مختلف این ساز با کاسه‌هایی به شکل مربع، استوانه، گلابی شکل، کروی شکل، کشکول مانند و یا بیضی شکل ساخته می‌شود. در واقع تفاوت این سازها در شکل کاسه طنینی است و نه در صدا و نحوه نواختن ساز. اما فرم استاندارد همان شکلی بود که در بخش قبل در مورد آن صحبت کردیم.
رباب نوازی
در کلاس آموزش ساز رباب، در مورد نحوه در دست گرفتن ساز و چگونگی رباب نوازی به هنرجویان توضیحاتی داده خواهد شد. برای نواختن این ساز باید ابتدا نوازنده در حالت نشسته باشد. سپس ساز را به صورت افقی روی ران قرار داده و با دست اصلی با کمک مضراب روی وترها ضربه نواخته خواهد شد. دست مخالف باید دسته و سرپنجه را بگیرد و با کمک انگشتان، آکوردهای مختلف گرفته شوند. از مشهورترین نوازندگانی که به رباب نوازی حرفه‌ای شهرت دارند باید به رحیم خوش‌نواز از افغانستان و بیژن کامکار و سعید اشتری از ایران اشاره کرد.
هنگام خرید ساز رباب به چه نکاتی باید توجه کرد
برای خرید هر ساز باید به کیفیت ساخت آن توجه کرد. انواع رباب با توجه به جنس چوب استفاده شده در کاسه و دسته، پوست،جنس شیطانک، خرک و گوشی‌ها و جنس تمامی قطعات ساز، قیمتی متفاوت دارند. در حال حاضر بهترین رباب‌های موجود در بازار آلات موسیقی ساخت آقای سیامک قلمی، استاد حسین قلمی، برادران محمدی و استاد قنبری مهر است که ابداعات جذابی در ساخت این ساز ایجاد کرده‌اند. این ابداعات شامل طراحی ساز با دو اکتاو بیشتر و وسعت صدای بالاتر، طراحی مختلف در قسمت سرپنجه و گوشی‌ها و همچنین ابعاد ساز و بسیاری موارد دیگر است. استاد قنبری مهر برای بیشتر کردن وسعت صدای ساز رباب، ابداعاتی مانند قرار دادن پرده فلزی، کم کردن ضخامت دسته ساز، کم کردن عرض ساز، قرار دادن گریپ و بسیاری موارد دیگر انجام داده و به همین دلیل در ساخت انواع مختلف ساز رباب شهرت زیادی دارد. در کنار این سازهای ایرانی، انواع مختلف ساز غیر ایرانی مانند رباب افغانی و رباب جرعه هم در بازار آلات موسیقی موجود است. در افغانستان بهترین سازها توسط خانواده قادری در کشمیر، هرات و پیشاور ساخته می‌شوند. اگر با این ساز آشنایی ندارید، بهتر است از کارشناسان آشنا به ساز کمک بگیرید. کارشناسان و اساتید حاضر در آموزشگاه موسیقی پژواک، ضمن برگزار کردن کلاس آموزش ساز رباب، شما را برای خرید یک ساز باکیفیت راهنمایی کرده و نکات لازم را به شما گوشزد خواهند کرد.
کلاس آموزش ساز رباب آنلاین و حضوری
برای یادگیری هر سازی بهتر است که از کمک و تجربه اساتید آن ساز بهره بگیریم. به این منظور حضور در آموزشگاه‌های موسیقی، منطقی‌ترین کاری است که یک هنرجوی موسیقی باید انجام دهد. در تهران، آموزشگاه موسیقی پژواک یک مکان مناسب برای ثبت نام کلاس آموزش ساز رباب است. این آموزشگاه در منطقه یک و محمودیه واقع شده و بهترین آموزشگاه موسیقی زعفرانیه تهران است. اگر امکان حضور در محل آموزشگاه را به هر دلیلی ندارید، می‌توانید در دوره آموزش آنلاین رباب شرکت کنید. اساتید این آموزشگاه، آموزش رباب نوازی را به صورت آنلاین هم برای علاقه‌مندان به این ساز در سراسر کشور عرضه خواهند کرد.
